Lekturowo (Eliza Orzeszkowa, "Nad Niemnem")

Książka, którą powinno przeczytać więcej osób

Tak jakoś w połowie marca, po zwalczeniu u swojej licznej rodziny licznych chorób organizm Królowej Matki wreszcie się poddał. Nie oznacza to, że spoczął w łożu i kurował się licznymi medykamentami, nienienienienie, Królowa Matka codziennie zaprowadzała schorowany organizm do pracy, w której spędzali liczne godziny, nadludzkim wysiłkiem usiłując nie umrzeć na własnym, pracowym biureczku, tylko na ile się da przytomnie wykonywać zawodowe i ponadzawodowe (liczne zastępstwa!) obowiązki.

Pewnego dnia, gdy Królowa Matka zaliczyła maraton zastępstw, a do końca dni pracy zostały jej dwie godziny lekcyjne, dała wreszcie za wygraną. Usiadła przy biurku, obok niej leżała góra książek, które powinna wprowadzać do inwentarza i katalogować, ale tego nie robiła, bo wymagałoby to od niej wyciągnięcia ręki, podniesienia książki (taka książka waży!), oraz dokonania wysiłku umysłowego.

"Trudno - pomyślała, przebijając się z trudem przez watę w głowie i usiłując powstrzymać od opadania ciężkie powieki. - Będę pozorować pracę, jakoś chyba dam radę... - z nadludzkim trudem uniosła rękę i z kupy książek ściągnęła tę, która przypadkiem leżała na samym wierzchu. - Nawet jak mnie ktoś zaskoczy, nie uwierzy przecież, że dobrowolnie czytam TO!".

Gdy czterdzieści pięć minut później zadzwonił dzwonek na przerwę, Królowa Matka, nie niepokojona przez nikogo, poza rozdzierającym kaszlem i katarem lejącym się z nosa, pochłaniała właśnie setną stronę i wcale nie miała ochoty przestać.

"TO" to był drugi tom (pierwszy gdzieś pewnie leżał w tej górze woluminów, ale Królowa Matka nie miała fizycznie siły wstać i poszukać)

"Nad Niemnem"

i rozpoczynał się od - och, jak pięknego, jak barwnego, jak subtelnego, a przecież dobitnego! - opisu pani Andrzejowej Korczyńskiej i jej wewnętrznych rozterek.

Królowa Matka nie chce przez to powiedzieć, że wcześniej "Nad Niemnem" nie czytała. Czytała, i to nie raz, jest to bowiem jedna z tych lektur, które weszły do jej życia przebojem i stanowiły jedno wielkie, pozytywne zaskoczenie.

Ta konkretna wkroczyła w życie Królowej Matki za sprawą jej licealnej wychowawczyni, polonistki, która pewnego pięknego dnia, gdy Królowa Matka byla w klasie drugiej i do oficjalnego przerabiania utworu prozatorskiego pani Orzeszkowej dzielił ją cały rok, wypatrzyła sokolim swym okiem gdzieś projekcję "Nad Niemnem" w kinie. Ponieważ miała akurat (chciałaby Królowa Matka napisać"przypadkiem", niestety, niestety, tak do końca nie był to przypadek...) haka na Ukochaną Klasę Królowej Matki i liczne możliwości, by zmienić jej życie w piekło nie było tak trudno skłonić wspomnianą klasę do zbiorowego udania się do kina (w niedzielę!!!) i zapoznania się z dziełem, w zamian za co hak miał (chwilowo) zostać odwieszony i nie wisieć nad nami jak, neprawdaż, miecz Damoklesa.

Cóż było robić, wściekła do nieprzytomności Królowa Matka umówiła się z dużą grupą wściekłych do nieprzytomności koleżanek klasowych i poszłyśmy do kina by, jak mniemałyśmy, zmarnować sobie niedzielę.

Wyszłyśmy oczarowane.

Co prawda Królowa Matka, zaznajomiona z przeróżnym dziełami Elizy Orzeszkowej typu nowele oraz "Marta" nieustannie oczekiwała jakiejś katastrofy w przeświadczeniu, że wszystkie książki tej pisarki kończą się źle, i na przykład podczas wołania echa na Niemnie zastanawiała się gorączkowo: "Wywali się ta łódka czy nie wywali? Utoną, czy nie utoną?", łódka się jednak nie wywaliła, Justyna i Jan nie utonęli, a Królowa Matka z zadowoleniem odkryła, że Eliza Orzeszkowa dopuszczała najwyraźniej w swej twórczości szczęśliwe zakończenia. Film zaś pokochała od pierwszego ujrzenia, jakim cudem zapomniała o nim wspomnieć we wpisie o ulubionych ekranizacjach pojęcia nie ma, teraz nadrabia - ogląda za każdym razem, gdy go wyłapie w telewizji (na sam widok powyższego zdjęcia się Królowej Matce muzyczka filmowa załącza w głowie, wot, uzależnienie!) , i potrafi lepiej niż pani Marta Lipińska podać kwestię: "Justysiu, ty tego nie zrobisz! Nie odrzucisz tego losu, tak świetnego, i nie wyjdziesz... och... nie wyjdziesz.... za chłopa!", na co ma licznych świadków. Rodzina już się nawet z tego nie śmieje, uznając rzecz za ten rodzaj szmergla, nad którym zapuścić należy miłosierną zasłonę milczenia.

Książkę czytała Królowa Matka rok później, tak jak "Nędzników". To znaczy trzy dni. Chociaż nie dlatego, że podchodziła do lektury z podobnym uczuciem, ale dlatego, że została uziemiona w domu - czekała na jakichś majstrów? fachowców od remontów? - w każdym razie mogła się ruszyć dopiero, jak ją tata, wracając z pracy, zluzował, więc siedziała i czytała, a okoliczności przyrody były takie więcej sprzyjające, był bowiem pogodny, wiosenny i rozkwitający Wielki Tydzień, pełen slońca i zieleni. Od Wielkiej Środy do Wielkiego Piątku przed południem Królowa Matka uwinęła się z trzema tomami powieści, która została jedną z jej najulubieńszych lektur szkolnych.

I nie tylko jej - Przyjaciółka, oszołomiona, donosiła jej w liście: "Czytam "Nad Niemnem", nie uwierzysz, z jak wielką robię to przyjemnością, i jak bardzo nie mogę sie oderwać!!!".

Królowa Matka wie jednak, że i ona, i jej Przyjaciółka, i liczne szkolne koleżeństwo to mniejszość, nawet Janusz Zakrzeński, filmowy Benedykt Korczyński przyznał się był bowiem do tego, że w czasach szkolnych "Nad Niemnem" nie przeczytał, a potem nadrobił niedopatrzenie tylko dlatego, że dostał rolę. Tak, on się był nawrócił na "nadniemnyzm", ale ile osób ma szanse zostać w ten sposób sprowadzonych na dobrą drogę?

Więc - choć miala Kólowa Matka pisać dziś o zupełnie innej książce - w ostatniej chwili zmieniła zdanie, by po belfersku stwierdzić, że to właśnie "Nad Niemnem" powinno przeczytać więcej osób.

Zupełnie Królowa Matka nie pojmuje, dlaczego ta powieść budzi niechęć, a już kompletnie, kompletnie - dlaczego uchodzi za nudną. Czego się spodziewają ludzie, którzy po nią - zmuszeni okolicznościami najczęściej - sięgają? Czego można spodziewać się po powieści o losach ziemian po Powstaniu Styczniowym? Pościgów i strzelanin? Science-fiction? Licznych mordobić? Seksu poza-, obok-, przed- i w-ogóle-nie-małżeńskiego? Opisanego w detalach? Nie?

To dlaczego tak bardzo się dziwią, że dziewiętnastowieczna powieść obyczajowa obfituje w liczne opisy, powolną narrację, dziwny, niedzisiejszy język, no i, oczywiście - jest nudna?

Królowa Matka jest w stanie na pniu wymienić pięć nudniejszych lektur, i w dodatku napisanych tak, ze czytanie ich to była droga przez mękę.

I może w słowie "lektura" rzecz.

Może Królowa Matka miała akurat szczęście, że jej się "Nad Niemnem" spodobało MIMO, że było lekturą. A inni muszą je ze szkolnego czaru uwolnić.

A więc - czytajcie "Nad Niemnem", kochane dziateczki.

Czytajcie, gdy NIE MUSICIE :).