... albo i do czterech (Terry Pratchett, "Straż nocna")

Ulubiona książka twojej ulubionej serii

Królowa Matka czuje się w obowiązku uprzedzić wszystkich, którzy lubią, żeby było racjonalnie, rzeczowo i na temat, że lepiej uczynią oddalając się w inne rejony internetu, tutaj bowiem będzie dziś ojejku, i iiiii!, będą piski i okrzyki, niczym u nastolatki na koncercie umiłowanego idola, oraz liczne zapowietrzenia na skutek daremnych prób wyrzucenia z siebie tych wyrazów zachwytu, które podchodzą człowiekowi do gardła, wszystkich naraz.

Jak Czytelnicy oprzedniego posta wiedzą, ulubionym cyklem Królowej Matki jest Świat Dysku. Liczy on sobie, nieprawdaż, czterdzieści tomów i wydawać by sie mogło, że wybranie jednego, ulubionego powinno stanowić problem, zwłaszcza dla osoby, która z tych czterdziestu tomów przepada za jakimiś dwudziestoma, uwielbia, powiedzmy, piętnaście, a zaledwie bardzo lubi - pozostałe pięć.

Otóż nic bardziej mylnego, nawet sekundy nie zajęło Królowej Matce podjęcie decyzji, który z tych piętnastu ukochanych tomów jest tomem naj-naj-naj-najukochańszym  i dlaczego jest to

"Straż Nocna".

Zanim Królowa Matka przejdzie do zachwycania się treścią pozachwyca się chwilkę szatą graficzną, bowiem nie tylko treść, ale również okładka Straży Nocnej jest ulubioną okładką Królowej Matki, i samo porównywanie postaci narysowanych przez Paula Kidby-ego

 

z oryginalnym dziełem Rembrandta "Wymarsz strzelców" (albo "Nocna straż"), które stanowiło dla tej okładki inspirację

Źródło

jest niewatpliwie dodatkową frajdą dla wielbicieli cyklu (a i może nie tylko dla nich).

Ale porzućmy zachwycanie się zewnętrzną formą, a przejdźmy do treści.

Czytelnicy zaznajomieni z poprzednimi trzema wpisami Królowej Matki dopatrzą się być może pewnej prawidłowości w fakcie, że "Straż nocna" nie zapowiadała się na jej ulubioną część cyklu o Świecie Dysku. Królowa Matka czytała ją pilnie, bo była już na etapie, gdy Pratchetta czyta się po prostu WSZYSTKO, dopuszczając, że Mistrzowi może zdarzyć się słabszy moment, no i co z tego, nieprawdaż, co to, ze słabszym momentem że niby Mistrz przestaje być Mistrzem, czy jak? No więc czytała i czytała, i strrrrraszliwie się gubiła w treści.

Niby wszystko było zrozumiałe - sir Samuel Vimes, aktualnie Diuk i Komendant Straży Miejskiej, miał dwa duże problemy. Po pierwsze– jego żona akurat rodziła, i nie wszystko szło tak, jak iść powinno, a po drugie, po mieście szalał psychopata mordujący mu z upodobaniem (i wyraźnie dla rozrywki) personel. Następnie zaś podczas pogoni za problemem numer dwa nasz bohater wpadł do magicznej biblioteki podczas magicznej burzy i odbył podróż w czasie, a nim zagubiona Królowa Matka, która wraz z Saumelem Vimesem została cofnięta do czasów, kiedy Straż była nieliczna, a sam komendant był nieopierzonym młodszym funkcjonariuszem; i która nie rozumiała połowy z tego, co mówią do Vimesa objawiający się nagle i bez zapowiedzi Mnisi Czasu.

A w dodatku Mnisi Czasu oraz Sam Vimes (oraz psychopatyczny zabójca) znaleźli się się w Ankh-Morpork w przededniu rewolucji, komendant stanął twarzą w twarz ze swoim młodszym "ja" (i w dodatku było to "ja" zapatrzone w niego jak, nie przemierzając, Królowa Matka w Pratchetta), z tym, ze psychopatycznemu zabójcy wszystko było jedno, gdzie jest, dla Mnichów Czasu podróże w czasie stanowiły, można by rzec, chleb powszedni, za to Vimes był samotny, przerażony i - świadom nadchodzących wydarzeń. Oraz uświadomiony, że Historia musi się potoczyć, jak się potoczyła, a on sam ma w tym uczestniczyć, ale nie przeszkadzać, i za dużo nie zmieniać. Co niewątpliwie łatwiej powiedzieć, niż zrobić.

Za to Królowa Matka nawet nie zauważyła, jak przestała się gubić w treści, jak przestała podejrzewać, że ten tom to jeden ze słabszych momentów Pratchetta, jak na czoło tego kłębowiska uczuć, które szalało w jej wnętrzu podczas lektury zaczęło się wybijać jedno jedyne pytanie:

Skąd? Skąd ten człowiek wie to wszystko?!

Skąd wie, jak rodzą się rewolucje, potem mające na sztandarach wszystkie te szczytne hasła, Wolność, Równość, Sprawiedliwość, wszystko obowiązkowo z dużej litery, ale najpierw, najpierw będące po prostu przypadkową zbieraniną przerażonych ludzi, wśród których rozeszła się plotka o podwyżkach cen chleba? Skąd wie jak to jest, gdy dyktatura zaczyna trzeszczeć w szwach i wystarcza drobiazg, aby wyczuli to ludzie na ulicach, a wtedy jedno mgnienie oka dzieli coraz głośniejsze i coraz odważniejsze twierdzenie, że "rządzi nami szaleniec" od postawienia barykady w centrum miasta...

Jakim cudem osoba wychowana w stabilnej demokracji, syta i bezpieczna od pierwszego dnia swojego życia tak dokładnie wie, jak wygląda życie w mieście sparaliżowanym strachem, w mieście, gdzie ludzie znikają i nikt nie pyta, gdzie są, a rzeczywistą władzę dzierżą smutni panowie "my nie nosimy legitymacji", "my nie kwitujemy odbioru więźniów", "glupcze, czy nie wiesz, ze nas się o nic nie pyta?!". I przede wszystkim:

SKĄD WIE, że najgorsi są nie chorzy dyktatorzy, nie osiłki, nie nauczone "że nikczemnością jest bicie człowieka, który już stracił przytomność", nie szare masy, które "nie wiedziały, nie pytały, zamykały przed tym swój umysł", ale mali, bezbarwni ludzie z linijkami i cyrklami? Ci, którzy człowieka zmierzą i opiszą, a potem posegregują, ci na oko nijacy i mało niebezpieczni, skąd wie, że są śmiertelnie groźni, ci całkowicie zdrowi na umyśle kolekcjonerzy wskazujących na niższe pochodzenie profili i rasowych czółek, zdolni do najstraszliwszych potworności w imię idei, którą stworzyli?

Skąd wie, jak wygląda świat, który budują?

Królowa Matka jest za młoda, by pamiętać czasy, gdy o czwartej nad ranem do uśpionych mieszkań wdzierało się kilku funkcjonariuszy (oraz parę szarych, nijakich osób w cywilu), a potem zabierało z tych mieszkań ludzi, którzy następnie znikali. Ale Królowa Matka ma w żyłach krew swoich przodków, którzy to przeżyli, genetyczną pamięć odziedziczoną po rodzicach i dziadkach, i pradziadkach, których znajomi i rodzina, bywało, też znikali. W "Szeptach" Figgesa są opisane takie poranki, gdy noc jeszcze nie zaczynała stawać się dniem, a przed domem zatrzymywał się nieoznakowany samochód i cały dom przestawał oddychać. W komunałkach siedzieli rozbudzeni ludzie i czekali, licząc piętra, pierwsze, drugie...nie, dziś nie moje pietro, a jednak moje, pierwsze drzwi, drugie, trzecie... i można spazmatycznie złapać oddech, dziś poszli dalej, dziś wzięli kogoś innego, dziś zniknie kto inny, nie ja, Królowa Matka czytała i coś w niej pamiętało, JAK mogło coś pamiętać i jak mógł to rozumieć pisarz z sytej części Europy?!

Te szepty na ulicy, rosnące w coraz glośniejszy szum, naprężona do granic możliwości ludzka cierpliwość, ten nieśmialy, nieporadny ruch oporu, ten rosnący gniew, który eksplodował...

... i mądrość Vimesa/Keela, która nie pozwoliła eksplozji roznieść miasta na strzępy. W pierwszej chwili Królowa Matka pomyślała z żalem, że niestety, tylko w książkach pojawia się taki Vimes/Keel nie pozwalajacy na bezsensowny (ubarwiony dodatkowo wzniosłymi słowy na ustach, oczywiście) rozlew krwi, a potem pomyślala, że kto wie? Może nie? Przecież byśmy tego nie zauważyli. Może takich Vimesów/Keelów pojawiło się dziesiątki, może wiele miast miało to szczęście, że młody Vetinari, szczególnie utalentowany w dziedzinie bycia dyktatorem robił w nich swoje, a elita miejskiej władzy umiejętnie odsuwała od niej zagrażające spokojowi jednostki i w stosownej chwili ogłaszała amnestię powszechną... Może Mnisi Czasu robią lepszą robotę, niż nam się wszystkim wydaje, a nasza historia opowiada tylko o tych interwencjach, które im sie nie udały?

Nic dziwnego, że nie jest to wesoła książeczka do pośmiania się podczas beztroskiej lektury, i nic dziwnego, że nie zbiera rewelacyjnych recenzji od osób, które już wczesniej zaszufladkowały Pratchetta jako "pisarza-humorystę", i tylko fajerwerków humoru od niego oczekują.

Pewnie wszystko, co napisała tu Królowa Matka jest chaotyczne, niejasne i zagmatwane. Na pewno jest nie tym, co chciala napisać. Gubi się w emocjach, gdy myśli o tej książce, która jest w jej oczach jak taniec siedmiu welonów. Myślisz, że wiesz już wszystko, a tu odsłania się kolejna warstwa. Myślisz, że zrozumiałeś, a tu pojawia się kolejna interpretacja.

Z pewnością jako wybitną książkę o rozmontowywaniu dyktatury i prawdziwym obliczu rewolucji, o tym, czym jest rzeczywiście wolność, odpowiedzialność i jaką cenę płaci się za bycie dowódcą polecałaby Królowa Matka "Straż Nocną" jako lekturę szkolną.

Gdyby.

Gdyby nie świadomość, jak niepowetowaną przyniosłoby to jej szkodę.