O lekturach szkolnych odczytanych na nowo (część pierwsza i nie ostatnia) (Carlo Collodi, "Pinokio")

Jako mamusia dzieciątek w wieku szkolnym Królowa Matka bywa zmuszana do ponownego zgłębienia treści lektur z kanonu, który zdaniem Ministerstwa Edukacji znać powinien każdy szanujący się absolwent podstawówki. Niektórych po dwa razy, bowiem Potomek Starszy właśnie przerabia to, co wstępnie miał przerabiać dwa lata temu.

Albo i cztery, co nastąpi w przyszłości, gdy do przerabiania lektur dorosną po kolei pozostali Potomkowie.

Nie jest to wielkie poświęcenie, bo czytanie znajduje się bardzo wysoko na liście tych czynności, które Królowa Matka poważa, i któremu oddaje się bez sprzeciwów dla wytchnienia, sprawienia sobie przyjemności i cieszenia się chwilą tylko dla siebie, a czytanie lektur własnego dzieciństwa niesie ze sobą dodatkową przyjemność podróży w czasie, do dawnych wzruszeń i dawnych zachwyceń.

Chociaż niesie ze sobą także ryzyko, że kraina dawnych zachwyceń okaże się mniejsza, brzydsza i zupełnie inna niż ta, którą się przechowywało w pamięci.

Właśnie do zupełnie innej niż ta zapamiętana z dzieciństwa krainy trafiła Królowa Matka wspomniane dwa lata temu, odświeżając sobie „Pinokia” Carlo Collodi, rzecz znaną, jak się jej wydawało, po prostu na wylot.

Powstał wówczas tekst dla Grupy Desantowej, w którym Królowa Matka sobie ulała i wyrzuciła "Pinokia" z pamięci, wzdrygając się niechętnie na samo wspomnienie.

Po czym minęły kolejne dwa lata, Potomek Starszy rozpoczął edukację w klasie czwartej i okazało się, że "Pinokio" figuruje (ponownie, tym razem w wersji pełnej, nie we fragmentach) na liście lektur.

"A takiego! - pomyślała Królowa Matka mściwie. - Nie będę tego czytać, a już na pewno NIE BĘDĘ KOMENTOWAĆ!" (bowiem Królowa Matka jest świadoma faktu, że żywi liczne i niekoniecznie wygodne poglądy na różne niewygodne sprawy, a wolałaby nie infekować nimi Potomków. Niech sobie same dochodzą do własnych wniosków). A poza tym żywiła nadzieję (możemy to zrzucić na karb jej nieopanowanie optymistycznej natury), że może po tych prawie 140 latach, które upłynęły od napisania dzieła, omawia się je w szkole jakoś inaczej.

I, oczywiście, okazało się, że figa z makiem. Przeglądając zeszyty Potomka Starszego Królowa Matka czytała charakterystykę Pinokia, tego niewdzięcznego, nieposłusznego, niegrzecznego, niedobrego, nie-co-tam-sobie-chcesz, Kochany Czytelniku, pajaca, i wrogi bulgot rósł jej w gardle, a na własnym języku musiała wręcz siadać, tak bardzo usiłowały jej się wyrwać z ust przeróżne, niekoniecznie wyrażane piękną, literacką polszczyzną opinie o twórcy dzieła i jego literackiej kreacji.

Na szczęście ma bloga. Blogunia. Blogaska. Tu może sobie bulgotać bez przeszkód! 

I zamierza skorzystać z tego prawa.

Każdy zna historię Pinokia, prawda? Historię pajacyka, wystruganego z kawałka śmiejącego się drewna, który potem – zbaczając z drogi do szkoły – wplątuje się w liczne kłopoty, spotyka na swojej drodze złego Lisa i Kota oraz dobra Wróżkę o Błękitnych Włosach, zostaje połknięty przez wieloryba, potem zamieniony w osła, aby wreszcie, po odebraniu wszelkich nauk, jakich może udzielić życie, po zrozumieniu, co jest dobre, a co złe, w nagrodę stać się prawdziwym chłopcem.

I otóż w trakcie zagłębiania się w tę historię po raz któryś tam okazało się, że mamusie mają na przygody Pinokia oraz na niego samego zupełnie inny pogląd, niż miały go małe dziewczynki.

Małe dziewczynki widziały pajacyka, który był niegrzeczny. Wszystko robił źle. Oszukiwał, nie dzielił się jedzeniem z tatusiem. Lenił się. Nie chciał pracować. Nie chciał chodzić do szkoły. Kłamał. Przywłaszczał sobie pieniądze. Włóczył się w nieodpowiednim towarzystwie. Słowem, był bardzo, bardzo, BARDZO niegrzeczny i wszystkie złe rzeczy, które go w związku z tym spotkały, były słuszną karą. A gdy już kara zadziałała, Pinokio się poprawił i został dobrym pajacykiem słusznie został nagrodzony.

Mamusie zaś (no, ta konkretna mamusia) ujrzały dziecko, które zostało rzucone w świat bez najmniejszych wcześniejszych prób objaśnienia mu tego świata, ale za to z bagażem oczekiwań, nie spełnienie których skutkuje okrutną nieraz karą.

Królowa Matka nigdy nie lubiła słowa „niegrzeczny”, bo brzmiało w jej uszach raczej jak „nie dość dobrze wytresowany”, i Pinokio dobitnie jej uświadomił, że owszem, nader często właśnie to oznacza.

Pinokio nie jest niegrzeczny. Nie jest niegrzeczny, gdy zjada wszystko, co było w domu, na kolację i nie zastanawia się, że nic nie zostawia swojemu ojcu. Nie jest niegrzeczny, gdy zamiast do szkoły trafia na przedstawienie teatru marionetek, kupując bilet za sprzedany wcześniej elementarz. Nie jest niegrzeczny, gdy godzi się towarzyszyć Lisowi i Kotu, i daje im się okraść z pieniędzy, które miał zanieść ojcu. Nie jest niegrzeczny, gdy okłamuje Wróżkę O Błękitnych Włosach, ani wtedy, gdy zamiast do szkoły jedzie z kolegą do Krainy Zabawek.

On po prostu nie wie, że jedzeniem należy się dzielić – skąd ma to wiedzieć? Ma przecież dzień! Jak można wymagać wiedzy na temat właściwego postępowania od kogoś w rodzaju noworodka? Nie wie, że nie należy chodzić z nieznajomymi osobami, nikt mu tego nie powiedział. A z Kotem i Lisem idzie w (dziecinnej, ale przecież podjętej z kochającego serca) nadziei, ze pomnoży pieniądze i będzie mógł uczynić swojego tatę bogatym. Tego, że są na świecie osoby, które dla realizacji swoich zamiarów skłonne są kłamać i oszukiwać też mu nikt nie powiedział. I że kłamać nie wolno także nie. 

Królowa Matka założy się o wszystko, że gdyby ktoś powiedział Pomponowi Młodszemu (lub Starszemu), że zna miejsce, w którym zakopany pieniążek wyrośnie w obsypany pieniędzmi krzew, Pompon Młodszy (i Starszy) by uwierzył. Pompony mają trzy i pół roku. Emocjonalnie, oceniając tak na oko, Pinokio ma tyle samo. Dzieci wierzą. Dzieci, które nigdy nie miały okazji, by się rozczarować i doznać zawodu, wierzą tym bardziej. Nie mają żadnego powodu, by nie wierzyć komuś, kto jest dla nich miły.

A jeśli chodzi o przedłożenie wyjazdu do Krainy Zabawek ponad siedzenie w szkolnej ławce i pilną naukę to, cóż, wyznać Królowa Matka musi, że też niespecjalnie ją ono dziwi. Gdyby miało stanowić pierwszy krok do stania się osłem jej najstarszemu dziecku powinny już zacząć kiełkować ośle uszka.

Ale mimo tego, że Pinokio niegrzeczny nie jest, wszyscy mu to powtarzają. Wszyscy mówią mu, co powinien robić jako „grzeczny pajac”, ale nikt nie zadaje sobie trudu – nikomu chyba nawet nie przychodzi to do głowy, - aby wytłumaczyć mu, czemu. Czemu ma się zachować tak, a nie inaczej. Które z jego zachowań jest niebezpieczne, które sprawia komuś ból, które może się źle dla niego skończyć. I dlaczego.

Królowa Matka podjęła próbę, by sobie to wyobrazić  – siebie samą, rzuconą w jakiś dziwny świat, w którym obowiązują liczne reguły, których co prawda nie zna, nie rozumie i nie wie, jak działają, ale których nieprzestrzeganie skończyć się dla niej może na przykład powieszeniem, albo połknięciem przez gigantyczna rybę, albo zamianą w zwierzę i sprzedaniem na targu.

I informacją, że stało się tak, bo była niegrzeczna. I że to wszystko jest jej wina, bo gdyby była grzeczna to by się nie zdarzyło, prawda?

I kuszeniem nagrodą, która należy się tylko tym supergrzecznym (ale która jednocześnie nie jest zagwarantowana raz na zawsze – chyba już nigdy nie pozbyła by się poczucia, ze jeśli przestanie być grzeczna pewnego dnia obudzi się jako pajacyk. Albo jako osiołek, którego można sprzedać, a potem zagłodzić na śmierć).

Z każdą przeczytaną stroną coraz bardziej żal jej było pajaca, któremu nikt nie okazał ani razu bezwarunkowej miłości. Którego wyrzeźbił sobie samotny staruszek, aby mieć podporę swej starości (po czym od razu niemal poczęstował tekstem „gdybym był wiedział wcześniej, jaki będziesz, nigdy bym tego nie zrobił”), i którego każdy niemal napotkany na drodze człowiek uświadamiał, jak bardzo jest niedobry, niewdzięczny, nie zasługujący na miłość. Jak godny współczucia jest jego ojciec, który musi go znosić. I że, oczywiście, „kocham cię, ale...”.

Nigdy samego „kocham cię”. Bez „ale”. Bez warunków. Bez „daj mi w zamian”. Bez „bo jak nie, to przestanę cie kochać” w podtekście.

„Pinokio” to wcale nie jest historia o pajacyku, który nauczył się być dobrym synem i dobrym człowiekiem.

To historia o pajacyku, którego skutecznie wytresowano. Zaś on dał się wytresować, bo bardzo chciał, by ktoś go kochał – a w końcu zrozumiał, że jeśli się wytresować nie da to nigdy nie nastąpi.

Najsmutniejsza szkolna lektura.

Jak dotąd.

Nieco tylko koi królewskomatczyną duszę fakt, że Potomek Starszy trochę wniosków wyciągnął jednak sam, chociaż mamunia siedziała na własnym języku, ile sił.

"Mamo! - mówił z oczami jak spodki. - jakie to jest okropne. Oni go POWIESILI! W książce dla dzieci! Powiesili go!!! Żeby go okraść!".

A gdy jako zadanie domowe dostał opisanie tej z przygód Pinokia, która wywarła na nim największe wrażenie, wybrał spotkanie z Kotem i Lisem. 

- Dlaczego akurat tę? - chciała wiedzieć Królowa Matka.

- Bo było mi go żal - wyznał Potomek Starszy. - Przecież niczego złego nie chciał zrobić, tylko zdobyć więcej pieniędzy dla swojego taty, żeby tata nigdy już nie był biedny. I poszedł z Lisem i Kotem, bo byli dla niego dobrzy, a nie wiedział, że niektórzy nie są dobrzy. I nauczył się, że nikomu nie można wierzyć, a to nie jest cała prawda, bo niektórym tylko nie można, a większości tak. (Królowa Matka potakuje, starając się powstrzymać od entuzjastycznych pomruków). A poza tym - kontynuowało Dziecię - to bardzo smutne, że ta historia z krzaczkiem na Polu Cudów nie była prawdziwa, bo - tu Potomek Starszy rozpromienił się jak supernowa- ja bardzo lubię, jak kasa rośnie!!!

Królowa Matka nie jest pewna, czy można to uznać za światełko w tunelu i dowód na skuteczność jej metod pedagogicznych ;).


PS. Piątkę dostał za powyższe i pochwałę, że najlepiej w klasie uzasadniał swoje zdanie. Ale o rosnącej kasie nie powiedział, Królowa Matka specjalnie spytała. Więc może to dlatego ;D.