czwartek, 28 kwietnia 2022

"Kamienny manuskrypt" Luis Garcia Jambrina

"Kamienny manuskrypt" został nagrodzony V Międzynarodową Nagrodą Ciudad de Zaragoza za najlepszą powieść historyczną 2009 roku i wyznam już na wstępie, że pytanie "Czemu?!" ciśnie się na mych ust korale z siłą tajfunu.

Salamanka, rok 1497. Fernando de Rojas, młody, bardzo obiecujący student prawa (a także wszystkich sztuk wyzwolonych, i paru nie wyzwolonych też, jest bowiem Fernando osobą wyjątkowo wręcz żądną wiedzy i chętną do nauki), pochodzący z rodziny nawróconych Żydów, na zlecenie Diego de Dezy, biskupa Salamanki, bada sprawę zabójstwa niezwykle popularnego w mieście profesora teologii. Wkrótce ofiarą morderstwa pada książę Juan, następca tronu, a kilka dni później - uliczna dziewka. Wszystkie ofiary mają w ustach monetę. Wszystkie mają identyczne zadrapanie na twarzy. Zdaniem Fernando wszystko wskazuje na to, że zbrodni dokonał ten sam sprawca.

Prowadzenie dochodzenia w gąszczu intryg politycznych, rozgrywek między Inkwizycją a władzami kościelnymi i nieokiełznanych namiętności wymaga nie lada inteligencji i sprytu. Najmniejszy popełniony błąd może zrujnować karierę młodzieńca, a nawet pozbawić go życia, zwłaszcza, że zaczyna się nim interesować Inkwizycja, z którą już wcześniej miała problemy jego rodzina.

Słowem, możemy się spodziewać krwistego thrillera/kryminału, a jeśli dodatkowo lubi się (a ja lubię) książki osadzone w "dawno dawno temu, w nieznanej krainie", albo kryminały sprzed czasów komórek, DNA, komputerów, mikroskopów i CSI, to już w ogóle miodzio.

Cud, że można rzecz skopać tak spektakularnie.

Zacznę od mojej ulubionej strony (prawie) każdej powieści, czyli od warstwy językowej. 

Dialogi w "Kamiennym manuskrypcie" to nie jest drewno, paździerz i rozpacz w kratkę. Na dialogi w tej książce po prostu nie ma słów. 

Dla przykładu, nasz genialny młody uczony prowadząc swoje śledztwo trafia do klasztoru, w którym zamieszkiwał zamordowany zakonnik. Przyjęty zostaje tam więcej niż niechętnie, tylko i wyłącznie faktowi, że ma listy polecające od biskupa Salamanki zawdzięcza to, że pozwolono mu obejrzeć zwłoki zamiast z krzykiem zawiadomić najbliższego inkwizytora o jego wizycie, na szczęście trafia do przyklasztornego ogrodu, gdzie roślinami zajmuje się przemiły staruszek. Uchachany, że wreszcie ma kogo przesłuchać, Fernando zadaje staruszkowi pytanie:

- Co możecie mi opowiedzieć o fra Tomaso?

staruszek zaś nabiera tchu i zaczyna nadawać:

- Jak wiesz, mój synu, 22 grudnia 1216 roku następca Innocentego III, Honoriusz III wydał bullę zatwierdzającą nowy zakon, zaś miesiąc później, 21 stycznia 1217 zatwierdził nazwę Zakonu Kaznodziejskiego. Podczas pobytu w Rzymie świętemu Dominikowi przyśnili się święci Piotr i Paweł, którzy polecili mu, by wysłał swych uczniów na cały świat. Po powrocie do Tuluzy rozesłał braci do Włoch, Hiszpanii i Francji. Sam również kontynuował wędrowne kaznodziejstwo, przyjmując do nowego zakonu braci z całej Europy i zakładając nowe domy zakonne. W 1220 w Bolonii zebrała się pierwsza kapituła generalna Zakonu, na której zostały wypracowane Ustawy Braci Kaznodziejów (Konstytucje), które wraz z Regułą św. Augustyna do dziś stanowią podstawy prawne działalności dominikanów.

I tak przez, uważacie Państwo, PIĘĆ STRON. Pięć stron bitego tekstu, ten powyższy nie jest oryginalny, skopiowałam go z Wikipedii, i nic nie szkodzi, bo wielce jest do tego powieściowego podobny. Ściana słów, "przesłuchujący" geniusz średniowiecznej myśli detektywistycznej ani myśli przerwać, tylko bez słowa wysłuchuje deklamowanych encyklopedycznych informacji, przetykanych datami, naszpikowanych nazwiskami i nie mających żadnego związku z zadanym pytaniem (to znaczy, pojawia się tam jakieś zdanie czy dwa, które później okażą się istotne, oczywiście w różnych miejscach wypowiedzi, żeby czytelnikowi za bardzo nie ułatwiać, a wiemy to stąd, że za te parędziesiąt stron się pogubimy, i albo wrócimy do ściany tekstu, by z niej te istotne wiadomości żmudnie wyłowić, albo machniemy na to ręką i nie zrozumiemy, co poeta ma na myśli).

Dalej - język. Identyczny dla każdej postaci. Diego de Deza, biskup Salamanki, wychowawca następcy tronu, wypowiada się dokładnie tak samo, jak stara, żyjąca w dzielnicy nędzy żebraczka, główny bohater, duma uniwersytetu i mistrz retoryki, używa wyrażeń i buduje wypowiedzi w ten sam sposób, co dziewka z lokalnego zamtuza, następcy tronu nie odróżnilibyśmy po sposobie mówienia od właściciela podrzędnej karczmy, i tak dalej, i tym podobnie.

Autor jest historykiem i niewątpliwie świetnie zna Salamankę (o czym zresztą można przeczytać z tyłu okładki ;)) oraz jej historię, nie da się temu zaprzeczyć, dlatego też nie wątpię, że pod miastem rzeczywiście znajdują się gigantyczne podziemia, w których w opisywanych w powieści czasach funkcjonowało coś jakby drugie miasto, zaludnione przez niezliczonych wyrzutków społecznych, począwszy od oficjalnie wydalonych z miasta Żydów, przez zajmujących się źle widzianą przez Inkwizycję nauką mędrców i studentów, po drobnych i mniej drobnych złodziejaszków i bandytów. 

Nasz bohater w poszukiwaniu zbrodniarza trafia, rzecz jasna, do tego wysoce utajnionego podziemnego grodu, na wstępie dostaje w łeb, i naprawdę, NAPRAWDĘ nie chcielibyście wiedzieć, do jakiego stopnia groteskowe było jego przebudzenie w otoczeniu działającego, jak się okazuje, w głębokiej konspiracji Sanhedrynu, którego członkowie obrzezują go, korzystając z okazji, że wpadł im w ręce i leżał w omdleniu, no bo przecież Fernando pochodzi z rodziny przechrztów, więc teraz już znów będzie Żydem i aleocochodzi (jezujezu nieczyt., tyle powiem).  Po wyrwaniu się z rąk religijnie rozochoconych i bardzo zdziwionych jego brakiem entuzjazmu współwyznawców (?) błąka się po wzmiankowanych (i tajnych, ale TAKICH TAJNYCH, że nie wiem) podziemiach, trafiając a to na (tajne) wykłady, a to do (tajnej) groty przemytników, albo (tajnej) jaskini czarownicy, a wszelkich tych (tajnych) wejść pilnują Wierni Ochroniarze, których nasz Fernando w życiu nie byłby w stanie minąć nie zauważony i nie powstrzymany, którzy jednak z wielką chęcią a ti podają mu hasło, a to wskazują drogę, a to obdarowują świeczuszką, żeby sobie poświecił, a to ostrzegają przed skręceniem w niewłaściwy korytarz, co miałoby opłakane skutki, doprawdy, tylko czekałam na tekst typu: "Nie powiedział pan hasła!". "Ale jakiego hasła?". "Żyrafy wchodzą do szafy". "Ach, rzeczywiście. Żyrafy wchodzą do szafy".

A na deser czeka nas rozwiązanie zagadki, które było tak zaskakujące, niezwykłe i błyskotliwie podane, że zapomniałam, jak się rzecz cała skończyła i musiałam sobie w popłochu przypominać, i owszem, przypomniałam sobie, kto, ale nie pamiętam, dlaczego. A książkę skończyłam dziesięć dni temu.

Słowem... 

Przeczytałam. Męczyłam się przy lekturze okrutnie, ale przeczytałam. Zniosłam papierowe postacie, drętwe dialogi, mało przekonywującą fabułę. I przeczytałam.

Żebyście wy nie musieli.

9 komentarzy:

  1. Dzięki nieustające!!! Nie natknęłam się na to, ale gdyby, to niechybnie bym przeczytała na podstawie samego opisu, bo też lubię takie kryminały "dawno temu w nieznanej krainie". Teraz wiem, że nie muszę. To tak w rewanżu, żeby na tobie nie tylko pasożytować, będzie ode mnie , a propos jednego z Twoich wcześniejszych wpisów nt. książki, w której się alkohol lał strumieniami :-) Otóż mieszkam w dość dużym bloku i na ławce przy windzie na dole jest taka nieoficjalna "wystawka", gdzie ludzie często wykładają m.in. stare książki, które można sobie wziąć. Niedawno ktoś wyłożył stertkę kryminałów wydanych w latach 70-tych i 80-tych, z której wyłuskałam książkę Dorothy L. Sayers "Nieprzyjemność w klubie Bellona". Przypomniałam sobie, iż autorka była konkurentką Agathy Christie do miana "królowej kryminału", a wcześniej jakoś nic jej pióra nie czytałam, więc sobie książkę wzięłam. Wnioski: po pierwsze to nie dziwię się, iż Christie tę konkurencję wygrała, po drugie to osobiście kończyłam wydział Inżynierii Sanitarnej i Wodnej i mieszkałam w akademiku, a jednak ilość napojów procentowych spożywanych przez bohaterów (ze szczególnym uwzględnieniem detektywa) zrobiła na mnie wrażenie. Na moje oko, to są dwie możliwości: albo ten lord Wimsey ma nadludzki metabolizm, albo prowadzi śledztwa w stanie głębokiego upojenia alkoholowego. No ok, ewentualnie trzecia - jest na kacu gigancie. Do posiłków pęka najmarniej flacha wina na łba, łyskacz, piwo, koktajle, a pomiędzy stare porto... :-)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Uważasz, następna, którą zrecenzuję też z tej serii "dawno temu, w nieznanym kraju", tylko duuużo grubsza. Też nie czytaj :D.

      Tej pani od alkoholu jeszcze jedno dzieło obiecałam sobie przeczytać, i przeczytam, musze sprawdzić, czy aby nie ujęła w ten sposób po prostu specyfiki Podhala...

      Za ostrzeżenie w temacie konkurencji Christie dziękuję. Zachęciłas mnie :D (na szczescie mam za wysokie stosiki wstydu, żeby próbować, chociaż... ;)).

      Usuń
  2. Zastanawia mnie, co Cię skłoniło do lektury? Za karę czytałaś, czy jak? Bo na lubimyczytać to dzieło ma 3/5 gwiazdek, a po alledrogo lata w cenie 4 ziko, co pozwala domniemywać, że wykorzystać je można np. w celu ustabilizowania chwiejącego się mebla (w sensie pod za krótką nogę stołową wsadzić, żeby się stolik nie chybotał) a nie czytać :))))

    OdpowiedzUsuń
  3. Naskrobałam się komentarza i chyba zeżarło. Nurtuje mnie mianowicie pytanie, po jaką chusteczkę Ty to czytałaś? Za karę? Z przekupstwa? Przecież to dzieło ma na lubimyczytać 3/5 gwiazdek i na alledrogo lata po 4 ziko. Toż to musi być tfurczość przez duże Tfu!
    Ale ja szanuję ludzkie wybory. Różnie się ludzie bawią. Niektórzy mają masochistyczne skłonności czytelnicze ;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nie zeżarło, komentarz się ukazuje, gdy go, nierawdaż, klepnę :). Mam moderację włączoną odkąd mnie anonimowa ilość propozycji nie do odrzucenia, bym sobie powiększyła penisa, nieco mnie przytłoczyła :D.

      Do ad remu - no przecież nie umyślnie czytam. Idę do biblioteki, wyciągam z półki książkę, okładka oki, streszczenie z tyłu miodzio, biere! A potem mam za swoje, tym bardziej, że nie mam umiejętności, żeby przerwać lekturę, bo ja wiem, czemu? Może mam nadzieję na jakiś przemiły a nagły zwrot akcji? Dwóch książek zaledwie w życiu nie skończyłam...

      Ocenom na Lubimyczytać od mojej niezapomnianej przygody z "Powtórką" Marcela Woźniaka (osiemdziesiąt - wówczas - opinii, jedna negatywna, wszystkie pozostałe od 8 do 10 gwiazdek) nie wierzę i nie uwierzę już nigdy (chociaż sama je wystawiam :D. Walczę w ten sposób z wiatrakami :D!).

      Usuń
    2. Tu się z tobą zgadzam, też nie ufam ocenom internetowym. Za często się zdarza, że moja opinia się różni diametralnie od średniej oceny, przy czym może się różnić zarówno na plus jak i na minus. Jeśli już, to czytam parę wybranych recenzji, takich bardziej rozbudowanych niż "podobało/nie podobało mi się" nie zwracając uwagi na średnią. A co do przerywania lektury mam dokładnie to samo, jakiś wpojony nawyk szacunku do słowa pisanego, jak zaczęłam to kończę, książek, których nie skończyłam jest naprawdę niewiele, może ciut więcej niż dwie, ale nie za dużo.

      Usuń
  4. Lubię, kiedy inni cierpią za mnie, dziękuję! Tak, to, że postacie mówią
    jednakowym językiem zdarza się chyba często.Tą Sayers to kiedyś czytałam i chyba mi się podobało, ale niewiele pamiętam..Ja czytałam teraz "Dziewczyny, które miał na myśli"...Specyficzne....

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. I nie jest to moje ostatnie słowo, następna książka jest z tej samej, ekhm, serii... tylko dłuższa, więc cierpialam dłużej :D.

      Usuń
  5. Oj bo całkiem niedomyślna jesteś. W nazwie nagrody jest literówka: Ciudad de Zgroza i wszystko jasne.

    OdpowiedzUsuń